Na raskršću epoha, dok se poslednje svetlo Vizantije gasilo, a Osmansko carstvo osvajalo grad za gradom, jedna srpska princeza koračala je ćutke između dve vatre. Bila je ćerka srpskog despota, supruga osmanskog sultana i maćeha jednog od najmoćnijih vladara u istoriji. Njeno ime bilo je Mara Branković, a njena priča daleko je od obične.
U vremenu kada su ratovi crtali granice, a diplomate ih brisale, Mara je bila i jedno i drugo. Rođena u dvorskoj raskoši, udajom je dospela u samo srce carstva koje je pretilo da proguta njen narod. Ipak, nije nestala u haremu, niti se povukla u tišinu zlatnog kaveza. Naprotiv, uspela je ono što su retki mogli: da bude hrišćanka kojoj je sultan verovao, žena čiji je glas odjekivao i na Istoku i na Zapadu.
Njen život bio je spoj žrtve i moći, političke mudrosti i lične slobode. Između pravoslavnih molitava i islamskog dvora, između Carigrada i Svete Gore, između Svetog Save i Mehmeda Osvajača stajala je ona. I pregovarala.
Kratka biografija Mare Branković
Mara je rođena oko 1418. godine kao ćerka despota Đurđa Brankovića i Jerine Kantakuzin, žene vizantijskog porekla. Odrasla je u politički nestabilnom, ali kulturno bogatom okruženju. Njeno obrazovanje je bilo daleko iznad standarda vremena: govorila je više jezika, bila pismena, poznavala protokol i retoriku.
Već u mladosti, postaje jasno da će njen život biti žrtvovan za viši cilj. Godine 1435. udaje se za sultana Murata II kao deo mirovnog dogovora između Osmanskog carstva i Srbije. Nije promenila veru, nije se povukla iz svog identiteta već je, paradoksalno, baš na dvoru neprijatelja dobila prostor da raste u političku figuru od značaja.
Nakon smrti sultana Murata, Mara se vraća na kratko u Srbiju. Međutim, zbog tadašnjeg ugarskog uticaja na njenu otadžbinu, odlazi opet na osmanski dvoru, gde postaje bliska sa Mehmedom II, budućim osvajačem Carigrada. Iako joj je bio pastorkom, prema njoj je gajio poštovanje, savetovao se sa njom, pa čak i politički oslanjao u komunikaciji sa hrišćanskim svetom.
Šta je za Srbiju značio Marin položaj?
U vremenu kada su srpske teritorije bile pod stalnom pretnjom i pritiskom, Marino prisustvo na osmanskom dvoru predstavljalo je jedinstvenu diplomatsku šansu. Njen glas u dvoru jednog od najmoćnijih ljudi sveta imao je konkretne posledice za srpske zemlje.
Mara je bila aktivna posrednica u pregovorima sa Dubrovnikom, sa Svetom Gorom, pa čak i u crkvenim pitanjima, kada se odlučivalo ko će postati novi carigradski patrijarh, njen glas se slušao. Održavala je kontakt sa Svetim Ocem u Rimu, sa trgovcima sa Jadrana i sa monasima u Hilandaru. Bila je živi simbol onoga što je ostalo od nekadašnje srpske moći, ali i most ka budućnosti u kojoj se opstajalo mudrošću, a ne oružjem.
Iako nije više bila na zvaničnoj funkciji, iz svog dvorca u Ježevu, selo Dafni u Grčkoj u blizini Sera, nastavila je da upravlja odnosima sa Carstvom, zadržavši sopstveni dvor, pisare, čak i političke poslanike. Njeni dokumenti nosili su lični pečat Brankovića i potpisivala ih je ćirilicom. Bila je udovica, ali nikada ne i marginalizovana.
Zanimljivosti o Mari Branković
- Mara nikada nije promenila veru, niti je nosila islamsku odeću, imala je svoju sobu sa ikonama u okviru harema.
- Nakon smrti sultana Murata II, dobila je dozvolu da zadrži svoj položaj i ostane na dvoru, što je bilo potpuno neuobičajeno.
- Imala je svoj dvor u Ježevu, sa sveštenicima, piscima i službenicima, živela je kao vladarka u miru.
- Posredovala je između osmanske vlasti i manastira na Svetoj Gori, štiteći prava pravoslavnih monaha.
- Njena pisma Dubrovčanima i dalje se čuvaju, potpisivala se kao “Mara Despina” i pregovarala kao političarka, ne kao bivša princeza.
- Vatikan ju je doživljavao kao ključnu osobu unutar Osmanskog carstva, jer je bila hrišćanka kojoj je i sam sultan verovao.
- Pre nego što je umrla, ostavila je veliki deo svog imetka manastirima i svetim mestima, uključujući i jerusalimske zadužbine.
- Umrla je 1487. godine, najverovatnije u oblasti Drame, a savremenici su je nazivali “caricom bez carstva”, ali sa pravim uticajem.
