Podeli

Smatra se da je najpoznatiji lingvista u našoj zemlji tokom 19. veka bio Vuk Stefanović Karadžić, koji je i zaslužan za reformu srpskog jezika. Sem toga, karakteriše se i kao antropolog i filolog, budući da je tokom svog života sakupljao narodne umotvorine i predano beležio narodne pesme, a takođe je zaslužan i za sastavljanje prvog rečnika srpskog jezika.

Ko je bio Vuk Stefanović Karadžić? — Javno vlasništvo

U tom smislu Vuk Stefanović Karadžić je izuzetno značajan za srpski jezik i književnost toga doba.

Kada je rođen Vuk Karadžić?

U selu Tršić, nadomak današnje Loznice, a koje je u to doba bilo deo Osmanskog carstva, 6. novembra 1787. godine rođen je Vuk Stefanović Karadžić.

Preminuo je 7. februara 1864 godine u Beču, gradu koji se tada nalazio na teritoriji Austrijskog carstva.

Kako je Vuk Stefanović Karadžić dobio ime?

Jedna od zanimljivosti koje se vezuje uz Vuka Karadžića tiče se i njegovog imena. Naime, u vreme kada je rođen, porodica Karadžić je imala problema sa potomstvom, budući da su im deca vrlo rano umirala. Upravo zato su njegovi roditelji ispoštovali stari narodni običaji, prema kome je trebalo detetu dati ime Vuk, kako bi ga se plašile nečasne sile, za koje se verovalo da su oduzimale život deci.

Vuk Stefanović Karadžić – biografija ukratko

Budući da je u to vreme bio jedan od retkih ljudi koji su bili pismeni, Jevta Savić Čotrić, inače rođak Vuka Stefanovića Karadžića je i zaslužan za to što je on još u detinjstvu naučio da piše i čita. Zatim se školovao u obližnjoj Loznici, međutim zbog bolesti nije bio u mogućnosti da školovanje nastavi.

Manastir Tronoša, koji se nalazi u blizini, važio je za svojevrstan centar okupljanja pismenih ljudi toga doba, pa je Vuk Karadžić upravo u tom manastiru svoje školovanje i nastavio.

Zahvaljujući svemu tome, postao je pisar harambaše Đorđa Ćurčije na početku Prvog srpskog ustanka.

Budući da je u to vreme Vuk Stefanović Karadžić imao 17 godina, to su upravo njegove godine bile navedene kao razlog zašto mu nije dozvoljeno da upiše gimnaziju u Sremskim Karlovcima. Zato je školovanje nastavi u Karlovačkoj Bogosloviji, a kasnije je otišao i u, danas hrvatski grad, Petrinju, gde je stekao osnovna znanja nemačkog jezika.

Kao pisar Jakova Nenadovića zatim nastavlja da radi, a potom prelazi i u Beograd, gde je zahvaljujući ranije pomenutom rođaku Jevti, koji je bio član Praviteljstvujuščeg sovjeta, počeo u toj ustanovi i da radi kao pisar.

Školovanje je Vuk Stefanović Karadžić nastavio na Velikoj školi u Beogradu, ali ga je nažalost opet omela bolest. Uprkos lečenju u Novom Sadu i Pešti, Vuk nije uspeo da reši zdravstveni problem koji je imao, tako da je njegova noga ostala zauvek zgrčena, što je uticalo i na njegov hod, budući da je celog života hramao.

Nedugo nakon toga se vraća u Beograd, gde radi kao učitelj u jednoj osnovnoj školi, ali samo na kratko, posle čega sa rođakom Jevtom odlazi u Negotinsku krajinu i tamo obavlja činovničke poslove.

Po završetku Prvog srpskog ustanka se seli u Zemun, a potom odlazi i u Beč, gde upoznaje svoju buduću suprugu, Anu Mariju Kraus. Uprkos tome što su imali mnogo dece, preživeli su samo ćerka Mina i sin Dimitrije.

Vrlo je važan taj period u Vukovom životu, uzevši u obzir da je tom prilikom upoznao i Jerneja Kopitara, koji mu je značajno pomogao u radu, budući da ga je na prvom mestu savetovao o tome da prikuplja narodne pesme i umotvorine, a zatim i da usmeri svoju pažnju na kreiranje gramatike zasnovane na narodnom govoru.

Rad i delo Vuka Stefanovića Karadžića

Zahvaljujući pomoći u vidu saveta, koju je imao od Jerneja Kopitara, 1814. godine u Beču Vuk objavljuje zbirku narodnih pesama, pod nazivom Mala prostonarodna slaveno-serbska pjesnarica.

Prva gramatika srpskog jezika koje je zasnovana na narodnom govoru takođe je nastala zaslugom Vuka Stefanovića Karadžića i objavljena je u Beču 1814. godine, a njen naslov je glasio Pismenica serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisana.

Naredne 1815. godine izdaje Narodnu srpsku pesmaricu, odnosno zbirku u kojoj su se našle narodne pesme.

Uzevši u obzir da je bio u sukobu sa srpskim knjazom Milošem Obrenovića, to je za Vuka važila zabrana o štampanju knjiga u našoj zemlji, s tim da je takođe u jednom periodu i na tlu Austrije bilo zabranjeno štampanje njegovih dela. Međutim, zahvaljujući svom predanom radu, Vuk Stefanović Karadžić je imao značajnu podršku i pojedinaca i institucija, pa ne čudi što je 1826. godine zahvaljujući Rusiji stekao i stalnu penziju.

Šta je Vukova reforma?

Vrlo važna godina za istoriju srpskog jezika i Srbije generalno jeste 1847. godina, koja je poznata kao Vukova pobeda. Zapravo je u pitanju pobeda Vukovih ideja, koje su se odnosile na reformu srpskog jezika i pravopisa.

Tačnije ta 1847. godina je važna zato što su te godine na narodnom jeziku objavljena vrlo značajna dela na reformisanom srpskom jeziku i to:

Rat za srpski jezik i pravopis Đure Daničića
Gorski vijenac Petra Petrovića Njegoša
Prevod Novog zavjeta Vuka Stefanovića Karadžića
Pesme Branka Radičevića

Iako je Vukova reforma i zvanično tada odnela pobedu, bilo je potrebno više od 20 godina da Vukov jezik bude priznat za zvaničan književni jezik, što se zbilo tek 1868. godine.

Vuk Karadžić zanimljivosti

Zahvaljujući Vukovim reformama, srpski jezik je počeo da koristi fonetski pravopis.
Dositeja Obradovića, koji je u ono vreme bio izuzetno cenjen zbog svog obrazovanja, Vuk je zamolio za pomoć da bi se i dalje obrazovao, ali ga je on tom prilikom odbio. Danas, u porti Saborne crkve u Beogradu, međutim njihovi zemni ostaci leže jedni pored drugih.
Jernej Kopitar se bavio cenzurom knjiga napisanih na slovenskom jeziku, pa je na osnovu toga i predložio Vuku Karadžiću da počne da prikuplja ne samo srpske narodne pesme, nego i narodne umotvorine.
U jednom trenutku je Vuk Karadžić bio na visokom položaju u Beogradu, koji se danas izjednačava sa položajem gradonačelnika. Naime, 1831. godine su se sjedinili Beogradski sud i Magistrat, a za predsednika te institucije proglašen je upravo Vuk Stefanović Karadžić.
S obzirom na to da je preminuo u Beču, to su njegovi posmrtni ostaci preneti u Beograd i to 12. oktobra 1897. godine, te sahranjeni u porti Saborne crkve.
Vuk Stefanović Karadžić je radikalno uprostio srpsku azbuku i pravopis, rukovodeći se tom prilikom Adelungovoim principom, koji glasi: Piši kao što govoriš i čitaj kao što je napisano.
Zahvaljujući Vuku Stefanoviću Karadžiću svaki glas u srpskom jeziku ima jedno slovo, što znači da je on tokom reforme morao da izbaci određene znakove.
Treba imati na umu i to da je takozvani stari pravopis, koji je do Vukove reforme važio, podržavala maksimalno i Srpska pravoslavna crkva, ali i određeni broj književnika i značajnih ljudi toga doba.
Vuk je zaslužan za uvođenje šest slova, a iz staroslovenske azbuke je zadržao njih 24.
Izuzev slova J, koje je preuzeo iz latinice, dodao je i slova Lj, Nj, Ć, Đ i Dž.
Uzevši u obzir da je iz latinice preuzeo slovo J, to su oni koji su se protivili Vukovoj reformi vrlo često navodili da je na taj način želeo da „srpski narod pokatoliči“.
Drugo izdanje Srpskog rječnika, koje je objavljeno 1852. godine je Jakob Grim preveo na nemački jezik.
Značajno je Vukovo nasleđe ne samo zbog prikupljanja narodnih umotvorina i narodnih pesama, veće i zato što je on nastojao da prikupi i zabeleži opise brojnih srpskih običaja.
Vuk Stefanović Karadžić dobitnik je mnogih nagrada, a između ostalog je bio član Akademije nauka u Beču, zatim u Petrogradu i Berlinu. Takođe je bio član i različitih naučnih društava u Moskvi, Parizu, Krakovu i drugim gradovima širom Evrope.
Izuzev Ordena Franca Jozefa i knjaza Danila, nosilac je i Ordena crvenog orla i Ordena Svete Ane drugog stepena.
Godine 1861. proglašen je počasnim građaninom grada Zagreba.
Erotske narodne pesme, koje je imao prilike da prikupi, Vuk Stefanović Karadžić je objavio u svom delu Crven ban.
Vukova diploma se dodeljuje najboljim učenicima osnovnih škola u Srbiji.
U Beogradu se nalazi Vukov spomenik u ulici Bulevar kralja Aleksandra, a sem toga se spomenici, odnosno biste ovog značajnog Srbina nalaze i u Valjevu, Kragujevcu i Nišu, ali i Kladovu i drugim gradovima širom Srbije.