Književnost se često poistovećuje sa literaturom, što je pojam kome je ujedno i najbliža. Međutim, iako su mnogi stručnjaci pokušavali, ipak opšteprihvaćena, jedinstvena definicija ne postoji.
Ukoliko se ovaj pojam ne koristi u širem značenju, već u užem, njime se označava isključivo umetnička, odnosno pisana dela, za koja su poznati autori. Ali problem nastaje što književnost može biti i usmena, često od nepoznatih autora, pa ne čudi što je definicija ovog pojma toliko kompleksna.
Kako se definiše književnost?
U zavisnosti od specifičnosti određene epohe, ali i pravca u umetničkom stvaranju koji je vladao, zavisila je i polazna tačka za definiciju. Zato i ne bi trebalo da čudi što se definisanje ovog termina menjalo tokom vremena.
Tokom 18. veka na evropskom tlu i to primarno na tlu tadašnje Francuske i Velike Britanije, ali i drugih zemalja zapadnog dela Evrope, taj pojam odnosio se na svaki književni tekst i knjige koje su bile objavljene. Sa javljanjem romantizma kao umetničkog pravca, menja se i definicija književnosti. Kasnije se, sasvim očekivano ovaj pojam menja i pod uticajem realizma, ali i drugih pravaca. Primera radi, u vreme romantizma književnost je podrazumevala sva ona dela, koja su sadržala romatičarsku notu, dok su se u doba realizma u književnost svrstavala isključivo ozbiljna, realistična dela toga doba.
Budući da se pojam literatura smatra najpribližnijim pojmu književnosti, treba napomenuti da on vodi poreklo od latinske reči kojom se označava slovo – littera, te da se njime označavaju svi pisani sadržaji, odnosno oni za čije stvaranje su bila korišćena slova. Ipak, ne treba izgubiti iz vida činjenicu da se književnost odnosi i na pisane i na usmene sadržaje.
Dakle, definicija koja je jedinstvena i opšteprihvaćena, praktično ne postoji, ali je dobro poznato da se pod tim pojmom podrazumevaju sva dela specifična za određeni narod, bez obzira da li su ona u pisanoj ili u usmenoj formi, odnosno da li su zapisana nakon usmenog prenošenja sa jedne generacije na drugu ili ih je napisao neki poznati autor.
Podela književnosti
Za razliku od definicije književnosti, podela je opšteprihvaćena. Međutim, treba imati na umu da podela može biti po vremenu kada je stvarana, odnosno po tome kom književnom pravcu pripada, ali i po tome ko ju je stvarao, te tako može biti narodna ili umetnička.
Prva i osnovna podela jeste po postanku i to:
- narodna ili usmena
- umetnička ili pisana
Sva dela nastala u jednom narodu, koja su prenošena usmenim putem sa jedne generacije na drugu i čiji su autori nepoznati, pripadaju usmenoj ili narodnoj književnosti. Nasuprot tome, za pisanu ili umetničku književnost se podrazumeva da se zna ko je autor dela. Karakteriše je bogatiji izraz i lično izražavanje, za razliku od usmene, koja predstavlja oličenje shvatanja jednog naroda i njegove kolektivne svesti.
Kada je u pitanju podela književnosti na epohe, najčešće se pominju:
- antička (helenska i dela Drevnog Rima)
- dela Drevnog Istoka
- srednjevekovna
- dela humanizma i renesanse
- barokna
- klasicizam
- prosvetiteljstvo
- romantičarska
- književnost u doba realizma
- modernistička
Književni rodovi i vrste
Podela književnosti kao umetnosti usmerena je na razlikovanje rodova i vrsta. Književni rodovi se odnose na širi skup književnih dela, koja imaju zajedničke karakteristike. Unutar svakog roda, postoje i književne vrste.
Književni rodovi su:
1. Lirika – lirska poezija
2. Epika – epska poezija
3. Drama – dramska poezija
Lirika se deli najpre na narodnu (usmenu) i pisanu (umetničku), a u okviru svake od njih postoji podela na nekoliko vrsta. Podela narodne lirike uključuje obredne i običajne pseme, zatim ljubavne, mitološke i porodične, kao i posleničke (pesme o radu), dok se umetnička lirika deli na:
- rodoljubive pesme
- opisne pesme (deskriptivne)
- ljubavne pesme
- socijalne pesme
- refleksivme pesme (misaone)
- satirične pesme
- himne
- elegije
- ditirambe
- ode
- pesme za decu
U pisanoj književnosti epika se deli na epsku prozu, odnosno autorske pripovetke, novele i romane, kao i na epsku poeziju, u koju spadaju poeme i epovi, odnosno spevovi, te epske umetničke pesme.
Drama ili dramska poezija karakteristična je samo za pisanu, a u okviru nje se izdvajaju tri vrste i to:
- Tragedija
- Komedija
- Drama u užem smislu
Još postoje i vrste koje imaju karakteristike i književnih i naučnih dela, u smislu da se kroz književno stvaranje prikazuju određena svojstva koja ima neka nauka. Za njih je karakteristična raznolikost tema, ali i jezika i stila izražavanja. Osnovna svrha koju takve književno-naučne vrste imaju jeste da čitaocu daju mogućnost da sazna nešto novo i u njih spadaju:
- autobiografije
- biografije
- putopisi
- memoari
- dnevnici
- reportaže
- feljtoni