Sveti Luka jedna je od čestih krsnih slava u Srba.

Izuzev za dan koji slavi spomen na Svetog Trifuna u hrišćanskoj tradiciji, a koji se vezuje za praznik poznat kao Dan zaljubljenih, budući da padaju u isti dan, najznačajnija polemika među vernicima i onima koji to nisu, iz godine u godinu vodi se krajem oktobra.

Tačnije 31. oktobra, kada Srpska pravoslavna crkva slavi spomen na Svetog apostola i jevanđelistu Luku.

Sveti Luka ili Noć veštica, jedan je od čestih naslova u medijima u tom periodu. A ispod tekstova o toj temi obično se nižu komentari onih, koji se predstavljaju kao vernici, iako je poznato da verujući ljudi vode računa i o tome da ne padaju u žar rasprava o bilo kojoj temi, koji navode Sveti Luka, a ne Noć veštica.

I tako iz godine u godinu…reklo bi se da takvoj diskusiji nema kraja.

Istini za volju, ova dva praznika nemaju ama baš nikakve veze, niti ih treba dovoditi u bilo kakvu vezu, koliko god se to dopadalo onima koje se predstavljaju kao vernici ili ne. Jedan slavi spomen na Svetog Luku, a drugi vodi poreklo od drevnog paganskog festivala Samhain, koji je bio karakterističan za Kelte.

Sveti apostol Luka – Lučindan

Na teritoriji današnje Turske nalazi se grad Antahija ili Antakija, koji je u drevna vremena bio poznat kao Antiohija. Smatra se da je upravo u tom gradu, na tlu Male Azije rođen Luka, koji je najverovatnije bio grčkog porekla.

Kao jedan od Hristovih apostola Sveti Luka se, prema predanju bavio i ikonopisanjem, a drugovao je sa apostolom Pavlom.

Važi za preteču ikonopisa u pravoslavnoj tradiciji, budući da postoji predanje prema kome je prvi put lik Isusa Hristosa, zatim Bogorodice i Svetih apostola Petra i Pavla predstavio upravo apostol Luka.

Tokom drugog i trećeg misionarskog putovanja, zarad propovedanja hrišćanstva po svetu, apostolu Pavlu društvo je pravio i apostol Sveti Luka. Kasnije, kada je apostol Pavle preminuo, apostol Luka nastavlja njegovu misionarsku delatnost. Uglavnom je putovao po balkanskim, odnosno mediteranskim zemljama. Put ga je vodio i u naše krajeve, tako da je osim Crne Gore, Srbije i Dalmacije, obišao i Italiju, ali i Albaniju i druge zemlje u njihovoj blizini.

Kasnije je putovao i u Egipat, pa u Grčku. Značajno je njegovo delovanje u oblasti Beotija, gde je uspeo da formira crkvu. Tamo je apostol Sveti Luka ne samo brinuo o rukopoloženju sveštenih lica, nego prema predanju i isceljivao bolesne, bez obzira da li je bolovala njihova duša ili telo.

Budući da nema zvaničnih istorijskih podataka, biografski podaci o njemu vezuju se za predanje, prema kome je Sveti apostol Luka stradao od ruke idolopoklonika. Kada je imao 84 godine, oni su ga u gradu Teba, u oblasti Beotija na tlu današnje Grčke obesili o granu maslinovog drveta.

Mošti Svetog Luke

Sve do IV veka su se mošti Svetog apostola Luke nalazile u gradu Teba. Predanje veli da su se nad njima događala svakojaka isceljenja i čuda.

U periodu vladavine rimskog cara Konstancija  II (od 337. do 361. godine) mošti Svetog Luke bivaju prenete u Carigrad, jer je do cara stigla vest da su mnogi ljudi pronašli spas baš nad moštima ovog Svetitelja. Posebno oni koji su imali problema sa očima. Prenos moštiju u Carigrad je bio svečano organizovan.

Kada je Sveti Luka?

Svake godine 31. oktobra Srpska pravoslavna crkva slavi spomen na Svetog apostola i jevanđelistu Luku.

Crkve koje poštuju Julijanski kalendar, spomen na ovog Sveca obeležavaju nešto ranije i to 18. oktobra.

Mnoge srpske proodice obeležavaju taj dan kao krsnu slavu. Prema broju porodica kojima je slava Sveti Luka važi za jednu od najčešćih u našoj zemlji.

Zanimljivosti o Svetom Luki

Uzevši u obzir da se smatra prvim koji je živopisao ikone Isusa Hristosa i Bogorodice, ali i Svetih apostola Petra i Pavla, Sveti apostol i jevanđelist Luka smatra se pretečom ikonopisanja u hrišćanstvu.

Najpoznatija od tri Bogorodičine ikone koje je, prema predanju naslikao upravo apostol Sveti Luka jeste ikona Presvete Bogorodice Filermose. Danas se može videti u Plavoj kapeli, koja se nalazi na Cetinju i deo je Istorijskog muzeja Crne Gore.

Tvorac trećeg biblijskog jevanđelja bio je upravo Sveti Luka. Ali se smatra piscem i Dela apostolskih.

Mošti Svetog Luke je srspski despot Đurađ Branković preneo u Smederevo 1453 godine. Šest godina docnije su prenete na teritoriju Bosne, a nešto kasnije u Dubrovnik i na kraju u Italiju. Tačnije u Veneciju. Danas se mošti Svetog apostola Luke nalaze u italijanskom gradu Padova, u crkvi posvećenoj Svetom Nikoli.

Čestice moštiju Svetog Luke nalaze se i u Srbiji i to u manastiru Lešje, odnosno u glavnoj manastirskoj crkvi posvećenoj prazniku Pokrova Presvete Bogorodice, odakle je deo prenet u crkvu posvećenu Svetom apostolu i jevanđelisti Luki u Subjelu, koji se nalazi na području opštine Kosjerić.

Osim u Beogradu, crkva Svetog Luke nalazi se i u Nišu, ali i u Smederevu, Kotoru i drugim gradovima.