Kao jedna od najznačajnijih Svetih tajni u hrišćanstvu, krštenje je u tradiciji i veri srpskog, ali i drugih pravoslavnih naroda duboko ukorenjeno. Obično se karakteriše kao duhovno rođenje, te se posmatra kao prvi stepenik u duhovnom životu.
Veruje se da krštenje predstavlja svojevrstan blagoslov za novorođenče, ali i za porodicu i dom.
Pa ipak, dok su u našem narodu drugačiji običaji, koji se odnose na to kada treba krstiti dete, ima naroda u kojima se čeka i godinu dana do krštenja, kao što je to slučaj recimo u Grčkoj.
Nekada se znalo da se odmah nakon babinja, odnosno 40 dana po rođenju deteta, počinjalo razmišljati o krštenju. Ali novo vreme donosi i neke nove običaje, pa se danas deca krštavaju i kada već porastu.
Do kad treba krstiti dete?
Treba imati na umu naša Crkva ne određuje strikno kada treba krstiti dete. Međutim, u našem narodu je ranije bio običaj da dete treba krstiti što je moguće pre. Posebno se to odnosilo na kuće u kojima su deca brzo po rođenju i umirala. Ali i inače je bilo nepisano pravilo da se dete krsti vrlo brzo po rođenju.
Verovalo se da će beba tako biti zaštićena i da neće poboljevati u najranijem uzrastu.
Sve to naravno ni u kom slučaju ne znači da je greh ne krstiti dete što ranije. Ali verujuće porodice se i te kako trude da dete što pre uvedu u Svetu tajnu krštenja i veru.
U novije vreme se obično prvi detetov rođendan i krštenje organizuju istovremeno, iako ima porodica koje se trude da dete krste i pre nego što napuni godinu dana.
Ko treba da krsti dete?
Parohijski sveštenik je osoba kojoj se treba obratiti i zakazati krštenje. U seoskim sredinama krštenje deteta može biti obavljeno i kod kuće, u krugu porodice. Naravno, sve u skladu sa prethodnim dogovorom sa nadležnim sveštenikom.
Druga najznačajnija osoba u toku ovog obreda su kum ili kuma.
Nekada se poštovalo takozvano staro kumstvo. U pitanju je običaj krštavanja između porodica. Tačnije, ako najstariji član jedne porodice krsti dete u drugoj porodici, onda je po pravilima starog kumstva ono prelazilo na narednu generaciju. Ali danas je to, čini se izgubljeno, pa se za kumove obično uzimaju bliski prijatelji roditelja.
Što se biranja imena za dete tiče, kada se poštovalo staro kumstvo, običaj je bio da kum daje ime detetu na krštenju. U većini slučajeva je to prethodno dogovarano sa roditeljima. Dešavalo se da kum ili kuma odaberu ime drugačije od onoga koje su detetu na rođenju dali roditelji. Obično bi se to događalo ako je dete rođeno na dan nekog Sveca, a roditelji mu nisu dali ime po tom Svecu ili ako je krštenje bilo održano na dan koji je posvećen nekom Svecu.
Krštenje deteta u pravoslavnoj crkvi
U zavisnosti od toga gde se dete krsti, zavisiće i običaji. Zapravo pod tim mislimo najpre na čin pogruživanja u Svetu vodu, koji je uglavnom vezan za neke manastire.
Simbolično, krštenje donosi očišćenje od grehova i označava novi početak za dete. Tokom pogruživanja, običaj je da dete tri puta bude pogruženo u prethodno osveštanu vodu. Na taj način se prisećamo Hristove smrti, zatim Njegovog sahranjivanja i na kraju Hristovog vaskrsenja. Upravo tako krštenje donosi početak novog života sa verom u Hrista i u Hristu.
Posle tog obreda i čitanja predviđenih molitvi, vrši se miropomazanje. Tačnije, na bebinoj koži sveštenik iscrtava Svetim mirom znak u obliku krsta. Sve to simbolično ukazuje na čistotu i nevinost.
S obzirom na to da je tokom obreda krštenja upaljena i sveća, koju bi trebalo da drže kum ili kuma, to ona simbolično prikazuje svetlost Hristove vere, koja će dete ubuduće voditi u životu, a nakon što primi Svetu tajnu krštenja.
Krštenje deteta – običaji i kumovi
U toku krštenja je uloga koju imaju kum ili kuma najvažnija, a kasnije se ta ulogu prenosi i na duhovni život deteta. Po običajima, ako se ne poštuje staro kumstvo, kum ili kuma se biraju sa puno pažnje. U većini slučajeva to su osobe u koje roditelji imaju poverenja i koje bi trebalo da žive moralnim životom.
Generalno, običaji za krštenje se mogu razlikovati od kraja do kraja naše zemlje. Pa tako negde kumovi uzimaju učešće i u organizaciji samog čina, dok negde učestvuju finansijski u pripremi svečanog ručka nakon samog čina krštenja.
Ipak, u većini slučajeva se običaji za krštenje odnose na to da kum ili kuma kupuju zlatni krstić detetu i/ili lančić.
Krštenje deteta ako roditelji nisu venčani u crkvi
Budući da je svako živo biće jedinska za sebe, te da je cilj krštenja kao Svete tajne da dete bude uvedeno u duhovni život, to nije nužno propisano da roditelji deteta moraju biti venčani u crkvi.
Naravno, bilo bi lepo da roditelji budu venčani i u crkvi, a najpre zbog njih samih, ali nije uslov da im dete bilo kršteno.
Krštenje deteta ako roditelji nisu kršteni
Čak i ako roditelji ili jedan od roditelja nije kršten u crkvi, to ni u kom slučaju ne znači da dete ne može biti kršteno.
Treba imati na umu da kum ili kuma svakako moraju biti kršteni, ali da nije obaveza i da roditelji budu kršteni.