Na potezu između Mladenovca i Sopota, tek nešto više od 55 kilometara udaljena od Beograda, nalazi se planina Kosmaj.
Najviši vrh ove šumadijske planine nalazi se na 626 metara nadmorske visine, što je čini nižom planinom. Ipak, iako niža, planina Kosmaj se sa razlogom smatra vazdušnom banjom. A sama činjenica da se nalazi nedaleko od Beograda dovoljna je da bude okarakterisana kao jedno od izletišta za stanovnike srpske prestonice.
Tri su vrha na planini Kosmaj, a oni nose nazive:
- Rutavi
- Mali Vis
- Goli
Uz to treba napomenuti i da se nešto manje od stotinu izvora vode, koja je pitka i u principu okarakterisana kao zdrava nalaze na području ove planine. Na Kosmaju raste čak više od tri stotine vrsta gljiva, a na tom području obitava i nešto više od 550 biljnih vrsta.
Uzevši u obzir da se upravo na mestu gde se nalazi ovo planina spajaju vazdušne struje koje dolaze sa područja Sredozemlja i sa područja Karpata, to je Kosmaj poznat i po ruži vetrova, pa je to još jedan od razloga zbog koga se ova planina smatra i vazdušnom banjom.
Ne treba zaboraviti ni to da na Kosmaju žive i različite životinjske vrste, kao što su jarebice, srne i zečevi, te prepelice, fazani i lisice, a u prošlosti su na području Kosmaja obitavali i vukovi.
Zanimljivosti o Kosmaju
- Smatra se da pojam Kosmaj potiče od reči cos iz keltskog jezika, a u značenju šuma i od reči maj za koju se pretpostavlja da potiče iz preindoevropskih jezika i znači planina. Ipak, drugo tumačenje koje se vezuje za nastanak termina Kosmaj tiče se rimske mitologije, te se vezuje za boginju proleća Maju.
- I Kosmaj i planina Avala nadomak Beograda su u vreme postojanja Panonskog mora bile zapravo poluostrva.
- Kosmaj je u davna vremena bio poznat po rudi gvožđa, koja se na tom području obilato iskopavala.
- Na području Kosmaja je prema legendi rođen i Ivan Kosančić, čuveni srpski junak.
- Spomenik borcima Kosmajskog odreda nalazi se na vrhu Mali Vis na Kosmaju. Čini ga pet krakova visine od po 30 metara, a izgrađen je 1971. godine. U samom centru tih pet krakova nalazi se krug od mermera, u kome je navedena i posveta stradalima.
- Na Kosmaju se nalazi i Spomen kosturnica na Belom kamenu, koja je podignuta u čast stradalim članovima Timočke divizije, koji su učestvovali u odbrani grada Beograda tokom Velikog rata.
- Manastir posvećen Saboru Svetih Arhangela, koji je zadužbina srpskog Kralja Dragutina nalazi se takođe na području Kosmaja. Manastir Tresije datira s početka 14. veka, a u njegovoj blizini nalazi se istoimeni potok.
- U podnožju ove planine nalazi se i Markovačko jezero, koje je tek par kilometara udaljeno od Mladenovca.
- Kleopatrina česma je smeštena u porti crkve u selu Nemenikuće. Crkva je posvećena Svetim apostolima Petru i Pavlu, a ova česma naziv duguje ćerki kneza Aleksandra Karađorđevića. Nažalost, Kleopatra je preminula i trebalo je da bude sahranjena u mauzoleju porodice Karađorđević na Oplencu. Na mestu na kome je povorka zastala da odmori i prenoći dok je putovala prema Topoli, njen otac, knez Aleksandar Karađorđević je naredio da bude podignuta česma u njenu čast. Danas se veruje da je voda sa Kleopatrine česme u selu Nemenikuće lekovita.
- U okolini Kosmaja nalazi se i manastir Pavlovac. Smatra se da je zadužbina srpskog despota Stefana Lazarevića, a naročito je interesantan po tome što je upravo u tom manastiru jednu od poslednjih liturgija pred Veliku seobu Srba u Ugarsku krajem 17. veka održao patrijarh Arsenije Treći Čarnojević.
- U blizini Kosmaja nalazi se i Selters banja.
- U selu Crkvine se nalazi spomenik posvećen srpskom despotu Stefanu Lazareviću, koji je podignut u prvim decenijama 15. veka.