Poznato kao najsunčanije ostrvo na području Mediterana, Kipar je takođe poznat i po izuzetno zanimljivoj i, za mnoge bolnoj istoriji.

Na trećem mestu po površini među ostrvima Sredozemnog mora, a odmah nakon ostrva Sicilija i Sardinija, nalazi se Kipar. Ostrvo zauzima površinu od oko 9.250 kvadratnih kilometara i na njemu živi blizu milion i 200 hiljada stanovnika.

U davna vremena na Kipru je vađen bakar, a samo ostrvo predstavljalo je najveće mediteransko nalazište ove rude.

Tokom duge istorije, Kiprom su vladali mnogi narodi, te se slobodno može reći da je gotovo svaki od njih ostavio traga na ostrvu, na kome se prema grčkim mitovima, rodila i boginja Afrodita.

Podela ostrva na grčki i turski deo

Iako danas kada se pomene Kipar, mnogi ga karekterišu kao grčko ostrvo, tim pre što je i zvaničan jezik u tom delu Kipra grčki i što je himna Republike Kipar „pozajmljena“ grčka himna, činjenica je da je u pitanju ostrvo čija je teritorija podeljena na dva dela – grčki i turski.

I upravo to je deo istorije Kipra koji danas boli mnoge Grke i na ostrvu i u matici, ali i u dijaspori.

Uzevši u obzir da je neposredno pred početak Velikog rata, odnosno Prvog svetskog rata, Velika Britanija i zvanično anektirala Kipar, koji je postao najveća britanska kolonija na području Evrope, došlo je do buđenja nacionalne svesti kiparskih Grka. Sve to uprkos činjenici da su mnogi turski stanovnici napustili ostrvo, te da je grčki živalj ostao kao većinsko stanovništvo Kipra.

Nacionalistički pokret „Enosis“, kasnije EOKA, imao je za cilj da ostrvo oslobodi od kolonizatora, ali i da se Kipar priključi Grčkoj, tim pre što sam termin koji je iskorišćen za naziv pokreta znači ujedinjenje. Ali surovi Britanci to nisu želeli da dozvole, pa su neretko turskom stanovništvu Kipra davali značajne privilegije. Na taj način su budili revolt kod kiparskih Grka.

Sve to je vremenom dovelo do građanskog rata i događaja, koji je istorijski upamćen ne samo kao najtragičniji za Kipar, nego i za čitavu Grčku.

Jačanje pokreta za ujedinjenje sa Grčkom

Na čelu pokreta „Enosis“ polovinom prošloga veka bio je patrijarh Makarije Treći, koji je u to vreme bio na čelu Kiaprske pravoslavne crkve.

Iako su ga britanski kolonisti najpre proterali, pod pritiskom i usled jačanja pokreta, patrijarh biva vraćen na ostrvo, koje 1960. godine stiče nezavisnost. Ipak, uslovi za sticanje nazavisnosti nisu nimalo bili jednostavni za kiparske Grke, prosto zato što su, pored ostalog podrazumevali da kiparski Turci dobijaju značajne povlastice. Ne samo da su imali pravo da ulože veto na bilo koju državnu odluku, već je 40% policijskih snaga moralo da bude tursko, a 30% Turaka je moralo da bude zaposleno u državnoj administraciji. I uz sve to, vojne baze Dekelija i Akrotiri i dalje je zadržala Velika Britanija.

Samo tri godine po sticanju nezavisnosti počinju i prvi sukobi između grčkih i turskih stanovnika ostrva.

Turska invazija na Kipar

Nakon državnog udara na Kipru i smenjivanja patrijarha Makariosa III, a koji je izvršila Kiparska nacionalna garda po nalogu tadašnje vojne hunte u Grčkoj, Turci kao odgovor sprovode invaziju na ostrvo.

Na dan 20. jula 1974. godine počela je Turska invazija na Kipar, koja je trajala do 18. avgusta 1974. godine.

Tokom invazije je stradalo između 4.500 i 6.000 kiparskih Grka i Grka iz matice, dok se njih između 2 i 3 hiljade vodilo kao nestalo. Na turskoj strani bilo je 568 poginulih i oko dve hiljade ranjenih.

Okupiran je severni deo ostrva, a grčko stanovništvo je surovo proterano ili ubijeno. Od tada, Kipar je podeljena na grčki i turski deo, koji je doduše i dan danas nepriznat. Samo Republika Turska priznaje Republiku Severni Kipar i nijedna druga država na svetu.

Kiparski Grci i kiparski Turci

Stanovnici Kipar su Kiprani, jednostavno. Međutim, zbog surovog istorijskog perioda, koji je doveo do podele ostrva, postoji nedoumica oko toga kako se zovu stanovnici Kipra?

U zavisnosti od toga ko o njima govori, zavisiće i to kako ih nazivaju. Oni koji ne priznaju Severni Kipar kao državu, stanovnike Kipra naziva ili Kipranima ili kiparskim Grcima.

Zanimljivosti o Kipru

• Ostrvo se nalazi između tri kontinenta i to Evrope, Afrike i Azije, što ga čini gotovo idealno pozicioniranim.
• Iako na Kipru postoje aerodromi u Larnaki i Pafosu, zanimljivo je da u Nikoziji, glavnom gradu ostrva, aerodrom ne postoji.
• Prema grčkim mitovima, boginja ljubavi Afrodita, rođena je na ostrvu Kipar.
• Ljudi su naseljavali ostrvo još u doba neolita, o čemu svedoče arheološki nalazi.
• Pafos, Salamis, Kition i Kurion bili su prvi gradovi koje su toku Mikenskog perioda izgradili Antički Grci na Kipru.
• Aleksandar Veliki ostvojio je Kiapr 333. godine pre Hrista.
• Hrišćanstvo je na ostrvu počelo da se propoveda tokom prvog veka naše ere.
• Kralj Ričard Lavljeg Srca započeo je gradnju Limasola. Ovaj vladar ostao je u istoriji Kipra upamćen i po tome što je ostrvom vladao samo godinu dana.
• Kolonija Ujedinjenog Kraljevstva Kipar postaje neposredno pred početak Velikog rata.
• Patrijarh Makarios, koji je došao na čelo Kipra, bio je veliki prijatelj tadašnje Jugoslavije i njenog predsednika. Takođe je 1961. godine boravio u Beogradu, kako bi prisustvovao Samitu nesvrstanih.
• Svake godine 1. oktobra se obeležava Dan nezavisnosti Kipra.
• Jedina zastava na svetu, na kojoj je prikazan geografski oblik ostrva jeste zastava Republike Kipar.
• Službeni jezik u Republici Kipar je grčki jezik.
• Republika Severni Kipar, koja je priznata samo od strane Republike Turske kao država, zauzima tek 37 procenata površine ostrva.
• Zelena linija na Kipru je mesto, na kome se nalazi linija razgraničenja teritorije ostrva na grčki i kiparski deo.