Iako se o njemu ne zna mnogo sa istorijskog aspekta u periodu pre nego što je proglašen za arhiepiskopa srpskog, poznato je da je Sveti Joanikije prvi srpski patrijarh.

Najverovatnije se mesto njegovog rođenja nalazilo u blizini carskog grada Prizrena, a smatra se da su mu roditelji bili izuzetno pobožni Srbi.

Budući da je živeo u vreme vladavine srpskog cara Dušana Silnog, to postoji podatak da je Joanikije bio doveden na carski dvor, kako bi obavljao poslove logoteta.

Podsećanja radi, u pitanju je zvanje koje datira još iz perioda Vizantije, a obično su to bili visoki činovnici koji su se bavili finansijama. Kasnije, logotet je termin koji je korišćen i za visoke činovnike koji su se bavili nekim drugim oblastima. Poznato je da su u srednjovekovnoj Srbiji postojali logoteti, koji su uglavnom imali obavezu da budu na poziciji šefa dvorske kancelarije.

Sveti Joanikije – prvi srpski patrijarh

I mada je na prvom mestu istorijski upamćen kao logotet na dvoru srpskog cara Dušana Silnog, Sveti Joanikije je zapravo mnogo značajniji po tome što je zvanično prvi patrijarh srpski.

Nakon što se 1337. godine se upokojio arhiepiskop srpski Danilo Drugi, na području Srbije je bio sazvan crkveni sabor. Tom prilikom je za arhiepiskopa bio izabran upravo Joanikije i to 03. januara 1338. godine.

Vrlo brzo se ova odluka pokazala ispravnom, zato što je Joanikije lako prošao sve činove, kako monaške, tako isto i svešteničke, a nakon toga je za arhiepiskopa zvanično i hirotonisan i to na prestolu Svetog Save.

Takođe, Sveti Joanikije Drugi ostao je upamćen kao blagorodan patrijarh, koji je i te kako vodio računa o veri i vernicima. Isto tako je jedno od njegovih dela bilo vezano za Pećku patrijaršiju, kojom prilikom je naložio da ova svetinja bude ukrašena brojnim freskama i ikonama, te opremljena svime što je potrebno.

Upravo je srpski car Dušan Silni zaslužan za to što je arhiepiskop Joanikije proglašen prvim srpskim patrijarhom. Naime, u doba kada je značajno proširio teritoriju tadašnje zemlje na jug i delove današnje Grčke, on se proglasio carem svih Srba, Grka i Arbanasa, pa je zvanično doneo odluku da na saboru čin arhiepiskopa bude uzvišen na čin patrijarha.

Jedan od osnovnih razloga za to jeste što je srpski car Dušan Silni imao izuzetno poštovanje prema arhiepiskopu Joanikiju.

Prvi srpski patrijarh Joanikije – zanimljivosti

Brojne su zanimljivosti vezane za život prvog srpskog patrijarha, a posebno se odnose na to u kojoj meri ga je car Dušan Silni poštovao.

• Na zvaničnom sajtu Srpske pravoslavne crkve je navedeno da je jednom prilikom upravo srpski car Dušan Silni dočekao Svetog Joanikija Drugog i to tako što je na svoje ruke prihvatio njegovu nogu, kada je on silazio sa konja, što se smatralo velikom čašću. Tom prilikom je celivao ruku srpskog patrijarha, a zbilo se to u Prištini kada je Jovan VI Kantakuzin dolazio u posetu srpskom caru.
• Zabeleženo je i da je 8 godina Joanikije obavljao čin srpskog arhiepiskopa.
• Sveti Joanikije prvi srpski patrijarh je u Svetoj zemlji sazidao crkvu Svetog Ilije i crkvu Svetog Nikole na Tavoru.
• Vrlo je značajno to što je srpski car Dušan Silni proglasio Svetog Joanikija za patrijarha, tim pre što je proglašena i Srpska patrijaršija i to na praznik Cveti 1346. godine, kada je bio organizovan crkveni sabor u Skoplju. Tom prilikom su učešće uzeli i Ohridski arhiepiskop Nikolaj, kao i patrijarh bugarski po imenu Simeon, ali i mnogi drugi kako srpski, tako i bugarski svešteni zvaničnici. Zanimljivo je pomenuti i to da su brojni svetogorski monasi tom prilikom bili prisutni.
• Zvanična titula koju je prvi srpski patrijar Joanikije nosio glasila je: patrijarh svih srpskih zemalja i pomorskih.
• Upravo je Sveti Joanikije bio taj koji je na praznik Vaskrs 1346. godine pomazao i srpskog Cara Dušana Silnog proglasio za cara svih Srba, Grka i Arbanasa.
• Na još jednom značajnom događaju je bio prisutan prvi srpski patrijarh Joanikije, a zbilo se to na Spasovdan 1349. godine kada je u Skoplju organizovan sabor, na kome je obnarodovan Dušanov zakonik.
• Nakon što je srpski car Dušan Silni pozvao srpskog patrijarha Joanikija da mu se pridruži u manastiru Žiča, kako bi se sa njim posavetovao o napadu Ugara koji se u to vreme zbio, s jeseni 1354. godine se patrijarh naglo razboleo. Tom prilikom izrazio je želju da ga odnesu u Pećku patrijaršiju. Nažalost, ta mu želja nije bila ispunjena zato što je dušu ispustio na putu do Pećke Patrijaršije. Ostalo je zabeleženo da je prvi srpski patrijarh Sveti Joanikije preminuo na mestu koje se nalazi u blizini današnjeg Ušća na reci Ibar. Pošto je njegovo telo donešeno u Pećku patrijaršiju, on je sahranjen u grobu koji je prethodno sam sebi odabrao.
• Preminuo je 03. septembra 1354. godine, a na mestu srpskog patrijarha je bio 16 godina i 8 meseci.
• Njegovo telo je sahranjeno u srednjoj crkvi Pećke patrijaršije, odnosno u crkvi koja nosi naziv i crkva Svetih Apostola.