Neurološki poremećaj koji karakterišu neprijatne senzacije u nogama i gotovo neodoljiva potreba da se noge pomere ili protresaju poznat je kao sindrom nemirnih nogu (Restless Legs Syndrome – RLS). Simptomi mogu varirati od blagih do intenzivnih, a mogu se javljati sa vremena na vreme ili čak trajati konstantno.
Mada se najčešće javlja u nogama, RLS može uticati i na druge delove tela. Osećaji koji se doživljavaju sa sindromom nemirnih nogu često su teški za opisivanje, ali pacijenti ih neretko porede sa osećajem peckanja ili trnjenja u nogama. Obično ti simptomi postaju izraženiji tokom večeri, odnosno noći ili kad osoba miruje, a često mogu biti toliko jaki da sprečavaju spavanje, što može dovesti do iscrpljenosti ili dnevnog umora.
Samim tim sindrom nemirnih nogu može imati ozbiljne implikacije na kvalitet života, utičući na rad, društvene aktivnosti i mentalno zdravlje. Iako mnogi ljudi sa blagim simptomima možda ne traže medicinsku pomoć, oni sa ozbiljnijim simptomima često osećaju potrebu da potraže tretman kako bi ublažili svoje stanje.
Zašto nastaje sindrom nemirnih nogu?
Uzroci RLS-a nisu potpuno razumljivi. Mada se u nekim slučajevima mogu povezati sa određenim zdravstvenim stanjima ili lekovima, u većini slučajeva nije poznat uzrok.
Genetski faktori takođe igraju ulogu, s obzirom na to da mnogi pacijenti koji imaju sindrom nemirnih nogu imaju i članove porodice sa sličnim simptomima.
Kako se dijagnostikuje sindrom nemirnih nogu ?
Dijagnoza RLS-a može biti izazovna, jer nema specifičnog testa za ovaj poremećaj. Lekari se oslanjaju na opis simptoma pacijenata, njihovu medicinsku i porodičnu istoriju, kao i na isključenje drugih mogućih uzroka.
Iako trenutno nema leka za sindrom nemirnih nogu, postoje terapije koje mogu pomoći u ublažavanju simptoma. Ove terapije često uključuju kombinaciju promena načina života, lekova i terapija za ublažavanje simptoma.
U većini slučajeva priroda sindroma nemirnih nogu ili RLS-a je idiopatska, što znači da nema poznatog uzroka. Ipak, postoje pretpostavke da može biti povezan sa disbalansom dopamina u mozgu, koji igra ključnu ulogu u kontroli pokreta mišića. Takođe, rezultati brojnih istraživanja ukazuju na moguće nasledne komponente RLS-a, posebno kada se bolest javlja u mlađem uzrastu. A otkriveno je i nekoliko genetskih varijacija koje mogu povećati rizik od razvoja bolesti.
Kod nekih osoba se može javiti i takozvani sekundarni sindrom nemirnih nogu , koji je povezan sa određenim zdravstvenim stanjima ili lekovima.
Potencijalni uzroci uključuju:
- nedostatak gvožđa – organizam koristi gvožđe da proizvede dopamin, pa niske rezerve gvožđa ili anemija mogu dovesti do smanjene proizvodnje dopamina
- trudnoću – hormonalne promene tokom trudnoće mogu pogoršati RLS simptome, posebno u poslednjem trimestru
- bubrežnu insuficijenciju – može dovesti do nakupljanja toksina u krvi, što može uzrokovati ili pogoršati simptome RLS-a
- lekove – pojedini lekovi, kao što su antidepresivi, antipsihotici, antihistaminici i lekovi za mučninu, mogu izazvati simptome RLS-a ili ih pogoršati
Kada su u pitanju faktori rizika, starost je na prvom mestu. I mada se sindrom nemirnih nogu može javiti u bilo kojem uzrastu, češći je kod starijih osoba, a simptomi se često pogoršavaju sa godinama. Primećeno je i da su žene sklonije razvoju RLS-a nego muškarci, a mogu imati i ozbiljnije simptome.
Porodična istorija isto tako igra značajnu ulogu, budući da postojanje članova porodice s RLS-om može povećati rizik od razvoja bolesti.
Na pojavu ovog sindroma imaju uticaja i hronične bolesti, uzevši u obzir da stanja kao što su Parkinsonova bolest, dijabetes, reumatoidni artritis, periferna neuropatija i spinalna stenoza mogu biti povezana sa povećanim rizikom od pojave sindroma nemirnih nogu. Upotreba alkohola, kofeina i duvana, može pogoršati simptome RLS-a kod nekih ljudi.
Koji su simptomi sindroma nemirnih nogu?
Od osobe do osobe mogu varirati simptomi sindroma nemirnih nogu, pa kod nekoga mogu biti blagi, dok kod nekoga mogu biti izrazito teških, s tim da se i intenzitet i učestalost razlikuju od osobe do osobe.
Neki od najčešćih simptoma RLS-a su:
- trnjenje, peckanje i žarenje u nogama (i ponekad rukama)
- osećak kao da nešto gmiže po koži nogu
- neodoljiva potreba za kretanjem
- involuntarni odnosno nevoljni pokreti nogu, posebno tokom sna
Većina simptoma se pogoršava tokom većeri ili noći, što vrlo često ometa san i vremenom može dovesti do nesanice.
Privremenom olakšanju simptoma mogu doprineti kretanje, hodanje, istezanje ili čak promena položaja.
Ukoliko postoji sumnja na pojavu sindroma nemirnih nogu, važno je konsultovati se sa lekarom kako bi se razmotrila moguća terapija ili promene u načinu života.