Jedan od najneobičnijih srpskih srednjovekovnih manastira se nalazi nadomak Kraljeva, a poznat je najpre po tome što je upravo manastir Žiča bio izabran da 1219. godine postane sedište Srpske autokefalne arhiepiskopije. Zapravo je te godine Srpska pravoslavna crkva, zahvaljujući Rastku Nemanjiću, potonjem Svetom Savi, dobila samostalnost.

Danas je manastir Žiča ženski, a od 1979. godine se smatra Spomenikom kulture od izuzetnog značaja, te se zvanično pod zaštitom Republike Srbije od tada i nalazi.

Istorija manastira Žiča

Nažalost na osnovu dostupnih podataka se ne može jasno reći kada je tačno sagrađen manastir Žiča, ali se pretpostavlja da je to bilo u prvoj polovini 13. veka, tačnije u periodu između 1206. i 1221. godine.

Ali se zato zna čija je zadužbina manastir Žiča. Naime, jedan od braće Rastka Nemanjića, Stefan je ktitor ovog manastira, a upravo u njemu je i krunisan i istorijski je poznat kao Stefan Prvovenčani.

Iako je vrlo brzo nakon podizanja ovaj manastir zvanično proglašen sedištem tada već samostalne Srpske pravoslavne crkve, samo nekoliko decenija kasnije, bugarski kralj Šišman ga spaljuje. U međuvremenu, Pećka patrijaršija postaje sedište Srpske autokefalne arhiepiskopije, ali ipak u to doba manastir Žiča duhovno nastavlja da živi.

U periodu između 1309. i 1316. godine je srpski kralj Milutin obnovio ovaj manastir, koji je na veliku žalost stanovnika tadašnje Srbije vrlo brzo ostao bez monaha.

Praktično rečeno, tek pet vekova kasnije je manastir Žiča kod Kraljeva ponovo aktuelan, a prvi veliki događaj se u njemu odigrao 1882. godine, kada je knez Milan Obrenović u njemu krunisan za kralja.

Zanimljiva je informacija da su i srpski kralj Aleksandar Obrenović, kao i Petar Karađorđević upravo u tom manastiru krunisani.

Na početku dvadesetog veka je manastir Žiča opet pretrpeo razaranja, a nedugo nakon završetka Prvog svetskog rata je završena njegova obnova. Iako je tek neposredno pred početak Drugog svetskog rata manastir, prema projektu arhitekte Aleksandra Deroka obnovljen, već 1941. godine za vreme bombardovanja je opet razoren. Ostalo je upamćeno da su neprijateljski vojnici zdanje zapalili, a svima dobro poznatog episkopa žičkog Nikolaja Velimirovića odveli u koncentracioni logor.

Mada je kasnije nastupio period mira, manastir Žiča kod Kraljeva je tokom velikog zemljotresa na području Kopaonika, 1987. godine ponovo bio oštećen.

Zašto je manastir Žiča crvene boje?

Jedan od tipičnih predstavnika Raške škole srpske arhitekture jeste i manastir Žiča kod Kraljeva, a crkva Svetog Spasa, odnosno takozvana Spasova crkva je glavna, budući da je posvećena prazniku Vaznesenja Gospodnjeg, poznatom kao Spasovdan.

U pitanju je jednobrodna građevina, a osim kamena, korišćena je i opeka u gradnji.

S obzirom na to da je jedini manastir čija je fasada takve boje u Srbiji, ne čudi što se mnogi pitaju zašto je manastir Žiča crvene boje?

Nažalost za ovo ne postoje proverene tvrdnje stručnjaka, ali postoje pretpostavke da je za to zaslužan prvi srpski arhiepiskop. Naime, kada je boravio na Svetoj Gori, Sava Nemanjić je imao prilike da vidi manastire Vatoped i Lavra, čija je fasada bila crvene boje, pa se pretpostavlja da je to razlog zašto je Žiča crvene boje. Prema predanju, ta boja simbolizuje krv mučenika koji su stradali za veru.

Koliko vrata ima manastir Žiča?

Osnovni razlog zbog čega se često može čuti i pitanje koliko vrata ima ovaj manastir je vezan za jednu neobičnost.

Naime, upravo u ovom manastiru su se kraljevi iz loze Nemanjića krunisali, a zabeleženo je da je njih bilo sedam.

Ono što jeste posebno interesantno, jeste predanje koje veli da se prilikom krunisanja svakoga od njih probijao novi ulaz u manastir, a kako bi upravo taj kralj prošao novim putem. Međutim, još neobičnije od toga jeste što je svaki taj ulaz po završetku krunisanja bio zazidan, tako da osim postojećih današnjih ulaza, ima još njih sedam zazidanih.

Sajt manastira

Sve informacije o ovom čuvenom zdanju srpske srednjevekovne arhitekture se mogu pronaći na internet prezentaciji manastira na ovom linku.