Svaki Srbin zna da su Kosovo i Metohija vrlo važan deo nacionalnog identiteta. Bez obzira da li zna šta navodi Briselski sporazum 2013. ili ne, te svejedno da li prati trenutne vesti ili ne, jednostavno Kosovo je u krvi svakoga ko iole poznaje nacionalnu istoriju.

Ipak, uprkos tome, mi se nećemo baviti politikom, niti aktuelnim temama, već ćemo pokušati da podsetimo svakog čitaoca na to zbog čega je Kosovo važno za našu zemlju i našu istoriju.

Šta znače Kosovo i Metohija?

Smatra se da naziv Kosova vodi poreklo od reči kos, kojim su Sloveni, a kasnije i Srbi označavali pticu crnog perja iz porodice drozdova. Zanimljivo je pomenuti da postoje određeni izvori, koji navode da je u vreme Kosovske bitke na tom području postojalo mnogo kosova.

Ali postoji i druga teorija o poreklu naziva Kosovo, koja se dovodi u vezu sa glagolom kositi. Interesantno je da postoje tumačenja da se ne radi o kosidbi u bukvalnom smislu, već o mestu oko koga su se kosile, odnosno sukobljavale velike sile tokom vekova.

Što se tiče naziva Metohije, on dolazi od grčkog pojma metoh, kojim su označavani posedi nekog manastira. U ovom slučaju se najpre misli na Pećku patrijaršiju, ali i na druge srpske srednjevekovne manastire, koji se danas nalaze na području Kosova i Metohije. Čak su pojedini srpski vladari svoje posede, koji su se u tom delu Srbije nalazili, neretko davali na korišćenje jedinom srpskom manastiru na Svetoj Gori u Grčkoj, manastiru Hilandaru.

Kratka istorija Kosova i Metohije?

Iako mnogi istoriju Kosova i Metohije vezuju najpre za Kosovsku bitku, koja se na Kosovu polju odigrala na Vidovdan 28. juna 1389. godine, istina je da je to područje naše zemlje igralo značajnu ulogu i ranije.

Prvi poznati stanovnici bili su Dardanci ili Dardani, koji su zaslužni i za osnivanje Troje. Barem ako je verovati jednoj od legendi. Zatim su tim pdoručjem vladali članovi makedonske dinastije, a za vreme trajanja Ilirskih ratova, to područje zauzimaju rimski vojnici, tako da današnje Kosovo i Metohija postaju sastavni deo rimske provincije Gornja Mezija, koja je generalno zauzimala veći deo teritorije današnje Srbije. U vreme vladavine cara Dioklecijana, koji je 285. godine zvanično proglašen za cara, Kosovo i Metohija nose naziv Dardanija.

Posle Pada Rimskog carsta to područje kontrolisala je Vizantija. Bilo je i pod kontrolom Bugarskog, odnosno Samuilovog carstva, sve dok se nisu doselili Sloveni, a nekoliko vekova nakon njih Kosovo i Metohija je nastanjeno Srbima sa područja prve srpske države Raške. U to vreme je vrhovna vlast bila u rukama Vizantije.

Prva bitka koja se odigrala na Kosovu, a da su u njoj učestvovali i Srbi zbila se 1054. godine, kada se sa vizantijskom vojskom sukobio kralj Konstantin Bodin, iz srpske dinastije Vojisavljevića, koji je u to vreme bio na čelu Duklje. Ta bitka na Kosovu se odigrala na Paun polju, što je danas Talinovačko polje i nakon nje je kralj Bodin bio zarobljen.

Za Kosovo i Metohiju vezan je značajan deo srpske srednjevekovne istorije, nekoliko vekova pre Kosovske bitke. Poznato je da je krajem 11. veka veliki župan Vukan iz dinastije Vukanovića, nakon osvajanja Zvečana vršio dalja osvajanja teritorije. Nakon njega, veliki župan Stefan Nemanja uspeva da dođe do Lipljana, a nedugo zatim pobeđuje Vizantiju u bici kod sela Pantin, koje se nalazi na obali reke Sitnice.

Manastiri na Kosovu i Metohiji

Nešto manje od veka posle Bitke na Kosovu, ovo područje naše zemlje igra značajnu ulogu u duhovnom životu, budući da postaje centar srednjevekovne Srbije. Mnogi srpski vladari, koji su ostavili izuzetno značajan trag u nacionalnoj istoriji, svoje zadužbine gradili su upravo na području Kosova i Metohije.

Zanimljiv je podatak da su mnogi vladari u određenom periodu svoje vladavine, prestonice imali baš u tom delu zemlje. U Prizrenu su, recimo stolovali srpski car Dušan Silni, ali i srpski car Uroš Nejaki, njegov naslednik.

Neophodno je pomenuti i značaj koji je Pećka patrijaršija igrala kroz istoriju, budući da je u njoj najpre bilo sedište pećke arhiepiskopije, a zatim i patrijaršije.

Možda niste znali o Kosovu…

• U vreme vladavine srpskog kralja Milutina funkcionisali su vrlo važni rudnici na Kosovu i Metohiji i to Novo Brdo, Trepča i Janjevo. Upravo zahvaljujući tim rudnicima su mnogi srpski vladari i mogli da podižu svoje zadužbine. Srebro i olovo se vadilo i u rudniku Novo Brdo, i u rudniku Trepča, samo što je u Novom Brdu u srebru bilo i tragova zlata.

• Članovi srpske dinastije Lazarevića, čiji je rodonačelnik bio Pribac Hrebeljanović, a čiji je sin bio knez Lazar Hrebeljanović i unuk srpski despot Stefan Lazarević, vode poreklo sa Kosova i Metohije. Tačnije iz Prilepca, srednjevekovnog utvrđenog grada, smeštenog nadomak Novog Brda.

• Sa područja Drenice, takođe na Kosovu i Metohiji poticali su članovi srpske vlastelinske, a kasnije i vladarske porodice Brankovića.

Po završetku Balkanskih ratova, odlukom tadašnje Narodne skupštine Kosovo je deo Srbije, dok Metohija pripada Crnoj Gori. U to vreme su i Srbija i Crna Gora bile kraljevine.

• Nakon austrougarske okupacije, te proboja Solunskog fronta, počev od 1. decembra 1918. godine Kosovo i Metohija su deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

• Naziv Kosmet prvi put se pojavljuje usled komunističke propagande 40-ih godina prošlog veka.

• Ustav Republike Kosovo je stupio na snagu 15. juna 2008. godine, nedugo nakon što je grupacija poznata kao Predstavnici naroda Kosova 17. februara te godine usvojila Deklaraciju o nezavisnosti Kosova. Iako je Republika Srbija taj čin ne samo oštro osudila, već i od nadležnih međunarodnih institucija zatražila savetodavno mišljenje, veliki je broj država članica Ujedinjenih Nacija koje su priznale samoproglašenu Republiku Kosovo. A među nešto manje od stotinu država koje do sada nisu priznale nezavisnost Kosova nalaze se pored ostalih i:

• Belorusija
• Brazil
• Bosna i Hercegovina
• Kipar
• Gruzija
• Argentina
• Ekvador
• Alžir
• Indija
• Jermenija
• Kina
• Grčka
• Rusija
• Kazahstan
• Moldavija
• Rumunija
• Nepal
• Maroko
• Slovačka
• Nigerija
• Sirija
• Tunis
• Španija
• Uzbekistan
• Šri Lanka
• Čile i druge.

• Više od 10 država je u međuvremenu povuklo odluku o priznanju.

• Martovski pogrom 2004. godine je odrednica koja se koristi za surovosti albanskih ekstremista prema srpskom civilnom stanovništvu, koje je živelo tada na području Kosova i Metohije.
• U periodu Srednjeg veka na Kosovu i Metohiji razvio se poseban stil ukrašavanja srpske narodne nošnje poznat kao kosovski vez. Najpoznatije delo izveženo na takav način je Pohvala knezu Lazaru, monahinje Jefimije Mrljavčević.
• Na Listi UNESCO svetske baštine nalaze se i 3 srpska srednjevekovna manastira u južnoj srpskoj pokrajini i to Gračanica, Pećka patrijaršija i Visoki Dečani, kao i crkva Bogorodice Ljeviške kod Prizrena.
• Profesor Miodrag Vasiljević je polovinom prošlova veka zabeležio tradicionalne melodije sa područja Kosova i Metohije. Među više od 400 melodija posebno se izdvajaju lirske pesme, ali i obredne.
• Zurle su instrument karakterističan za Kosovo i Metohiju i smatraju se jednim od najstarijih, koji su koristili Srbi na tom području, a uglavnom su korišćene tokom velikih narodnih ili porodičnih slavlja.
• Jedan od nacionalnih parkova Republike Srbije, Šar planina, nalazi se na Kosovu i Metohiji.
• Najviši planinski vrh Republike Srbije je Đeravica, koji se nalazi na 2.656 metara nadmorske visine, na Prokletijama.

Kosovo u književnosti

Nema spora da je srpsko nacionalno biće oblikovano upravo na kosovskom mitu, odnosno na delu istorije koji je vezan za Kosovsku bitku. Zato i ne čudi što su ciklusi epskih narodnih pesama podeljeni tako da, pored ostalih postoje:

• pretkosovski,
• kosovski i
• pokosovski ciklus.

Srpski pesnik Milan Rakić, poznat i po pesmi Simonida, koja je posvećena fresci u manastiru Gračanica, na kojoj je prikazana supruga kralja Milutina, pisao je i pesmu Na Gazimestanu, u kojoj između ostalog kaže i:

Danas nama kažu, deci ovog veka,

Da smo nedostojni istorije naše,

Da nas zahvatila zapadnjačka reka,

I da nam se duše opasnosti plaše…

Pesmu pod naslovom Jutro na Kosovu napisao je Aleksa Šantić, dok je čuvena pesma Desanke Maksimović naslovljena sa Gračanice, ali i ona koja nosi naslov Razgovor sa Kosovom, u kome pesnikinja pored ostalog veli:

Niko, Kosovo, ne oplaka

tvoja poniženja i nevolje,

niko te ne uze u zaštitu,

niko ne jauknu do oblaka…

Mnogi neretko citiraju i akademika Matiju Bećkovića, koji je u intervjuu za Sputnjik, a koji je preneo portal Srbija Danas, pod naslovom Na Kosovu je sve počelo i na njemu će se sve rešiti, između ostalog rekao i da je Kosovo najskuplja srpska reč.