Sretenjski ustav obnarodovan je u Kragujevcu na praznik Sretenja Gospodnjeg, 15. februara 1835. godine.

Upravo je to i prvi zvanični ustav Srbije, koja je u to vreme bila Kneževina i na čijem čelu se nalazio srpski knjaz Miloš Obrenović.

Šta je Sretenjski ustav?

Kao najviši akt jedne zemlje, Sretenjski ustav je značajan jer je ujedno i prvi akt takve vrste, koji je donet u tadašnjoj Kneževini.

Knežev sekretar Dimitrije Davidović zaslužan je za sastavljanje ovog akta. Takođe je taj najviši državni akt značajan i zbog koncepta, koji je podrazumevao podelu vlasti na zakonodavnu, sudsku i izvršnu.

Njime je predviđeno da vlast bude praktično podeljena na vrhovnog vladara, u to vreme kneza, zatim na Državni sovjet, što bi se moglo poistovetiti sa današnjom Vladom i na Narodnu skupštinu.

Postoji još nešto po čemu se taj akt karakteriše kao vrlo napredan za ono vreme. Pored toga što su njime ukinuti feudalni i ropski odnosi, predviđena su i određena prava građana i građanske slobode i to:

• sloboda kretanja i nastanjivanja
• pravo na izbor zanimanja
• nepovredivost stana
• neprikosnovenost ličnosti
• ravnopravnost svih građana, bez obzira na nacionalnu i versku pripadnost
• pravo na zakonito suđenje

Kada je donet Sretenjski ustav?

Na praznik Sretenje Gospodnje, koji Srpska pravoslavna crkva obeležava 15. februara 1835. godine, odnosno 02. februara po novom kalendaru, zvanično je u Kragujevcu proglašen i pročitan Sretenjski ustav.

Na mestu na kome je pročitan, u porti kragujevačke Stare crkve, danas se nalazi spomenik Dimitriju Davidoviću i muzejski prostor.

Zabeleženo je prisustvo od čak oko 2.500 učesnika prilikom donošenja ovog akta, dok se velika svetina okupila tada u Kragujevcu iz znatiželje.

Nakon što je obnarodovan i to na vrlo svečan način, uz mnoštvo zastava, kneževu gardu i muziku, uveče je proslava tako važnog dana za srpsku istoriju završena pozorišnom predstavom i vatrometom.

Ko je doneo ovaj akt?

Glasanje za to da li da se donese Sretenjski ustav Kneževine Srbije ili ne bilo je vršeno po tadašnjim okruzima.

Nakon što je objavljena odluka o donošenju najznačajnijeg akta jedne države, zabeleženo je i da je oduševljena svetina svoga knjaza pronela na rukama kroz masu. Velika Narodna skupština je taj akt zatim donela zvanično, a knez Miloš Obrenović ga potvrdio.

Koliko je trajao?

Posebno je zanimljivo pomenuti koliko je trajao Sretenjski ustav, jer je vrlo brzo nakon donošenja prisilno i ukinut. Uprkos tome, smatra se da je upravo donošenje tog akta utrlo put ka ustanovnosti zemlje.

Budući da u to vreme ni Turska ni Rusija, a ni Austrija, koje su bile značajne sile, nisu imale svoje ustave, to je narod u tim zemljama najpre počeo da se buni, iako ga je srpski narod odlično prihvatio.

Zato je knez Miloš Obrenović bio prinuđen da ga suspenduje, iako sa time baš i nije bio saglasan.

U stvarnosti, akt je bio na snazi svega 14 dana od dana donošenja, dok je sa aspekta administracije važio ukupno 55 dana.

Zanimljivosti o Sretenjskom ustavu

• U Arhivu Srbije se danas čuva originalni primerak Sretenjskog ustava. Zanimljivo je da je za njegovo koričenje bio zadužen Gligorije Vozarović, koji je zaslužan i za podizanje čuvenog krsta u crvenoj boji, takozvanog Vozarovog krsta, zahvaljujući kome je taj deo Beograda nazvan Crveni krst.
• Republika Srbija 15. februar proslavlja kao Dan državnosti i to ne samo kao spomen na dan donošenja tako značajnog akta, nego i kao spomen na dan kada je na Sretenje 1804. godine doneta odluka o početku ustanka na zboru u orašcu.
• Miletina buna dovela je do donošenja Sretenjskog ustava.
• Ugledajući se na isti takav akt, koji je donet u Francuskoj 1791. godine, ali i u Belgiji 1831. godine, Dimitrije Davidović sastavlja Sretenjski ustav.
• Tvorac samog pojma upravo je Dimitrije Davidović. Do tada se koristila reč konštitucija. Budući da je knez Miloš vladao onako kako je smatrao najbolje, a što se kosilo mahom sa odredbama Hatišerifa iz 1830. godine, to je „ustav“ trebalo da „ustavi“ odnosno da zaustavi njegovo ponašanje, te da ograniči vrhovnu vlast koju je do tada predstavljao.
• Sretenjski ustav bio je sačinjen od 14 glava i obuhvatao je 142 člana.
• Budući da je Kneževina Srbija u to doba bila u vazalnom odnosu prema Osmanlijskoj carevini, to nije smela da ima svoju zastavu i grb. Međutim, prema ovom aktu je imala i jedno i drugo, što je bilo predmet kritike takođe, kao i činjenica da se srpska zastava dovodila u vezu sa francuskom, zbog iste kombinacije boja.
• Zanimljivo je da je u članu 118 bilo navedeno da svako ko bi došao na tle Kneževine, postaje slobodan čovek, bez obzira da li je u zemlji iz koje dolazi bio rob ili ne.
• Sa ciljem ukidanja kuluka, ovaj akt navodi i da je država u obavezi da svima koje angažuje za bilo kakve javne radove isplati nadnicu, koja je okarakterisana kao pristojna.
• Svaki deputat Sretenjske skupštine je naknadno dobio po jedan primerak akta, koji je inače štampan u 10.000 primeraka. Takođe je svaka ustanova na tlu Kneževine Srbije dobila po jedan primerak.
• Postoje indicije da je knez Miloš bio vrlo zadovoljan ovim aktom.
• Smatra se da je jedan od prvih evropskih ustava koji se karakterišu kao demokratski bio upravo Sretenjski.