Sveti Jovan zaštitnik je mnogih zanimanja, ali i gradova i zemalja, kao i brojnih porodica kojima je Jovanjdan krsna slava.

Srpska pravoslavna crkva obeležava dan sećanja na rođenje Svetog Jovana Preteče i Krstitelja svake godine 20. januara, kao i sve ostale Crkve koje poštuju julijanski kalendar. Sve one Crkve koje se pridržavaju gregorijanskog ili takozvanog novog kalendara, taj Praznik obeležavaju 7. januara, isto kao i Grčka pravoslavna crkva, koja poštuje Milankovićev reformisani kalendar.

Jovanjdan je jedan od Praznika posvećenih ovom Svetitelju, budući da se u crkvenom kalendaru nalazi i Usekovanje glave Svetog Jovana Krstitelja i Ivanjdan, koji slavi spomen na dan rođenja Svetog Jovana.

Ko je bio Sveti Jovan Preteča i Krstitelj?

Da razjasnimo odmah, i Preteča i Krstitelj neizostavni su deo imena ovog Sveca i oba imaju sasvim jasno objašnjenje. Preteča je vezano za činjenicu da je išao ispred Isusa i propovedao hrišćanstvo, dok se Krstitelj vezuje za njegovo poslušanje, budući da je krštavao ljude na reci Jordan. A među njima i Isusa Hrista.

Bio je sin sveštenika Zaharija, koji je pripadao plemenu Arona. Rođen je najverovatnije oko šest meseci pre Isusa.

Kako veli predanje, Zaharije i njegova supruga po imenu Jelisaveta nisu mogli da imaju dece. Sasvim očekivano, kada se rodio Jovan, bili su izuzetno srećni. Nadenuli su mu simbolično ime Johanan, što se slobodno prevodi kao Jahve, odnosno bog Kraljevstva Izrael i Judeja, je milostiv.

Njegov otac se tada usrdno zahvaljivao Bogu uz sledeće reči upućene svom sinu Jovanu:

I ti ćeš biti poseban! Ići ćeš pred Božjim izabranikom i nosićeš poruku Božije ljubavi i opraštanja njegovom narodu.

Kada je stasao, Jovan odlazi u Judejsku pustinju, nadomak reke Jordan, na kojoj će kasnije krštavati ljude. Tada je i počeo da propoveda hrišćansko učenje, dok je u isto vreme svoje sunarodnike pozivao da prihvate hrišćansku veru, krste se i pokaju.

Mnogi od njih su prihvatili ideju o pokajanju, pa je Jovan na reci Jordan vršio obredna kupanja, ne bi li se ljudi na taj način simbolično očistili od greha i pripremili za Božiji sud. A onda je došao i dan kada je na reku Jordan pristigao i Mesija. Pojedini dostupni izvori navode da je Jovan prepoznao Isusa kao Mesiju i da je rekao da bi zapravo on trebalo njega da krsti, našta mu je Isus odgovrio da tako Bog zapoveda. Krštenje Gospoda Isusa Hrista se odigralo na praznik koji Srpska pravoslavna crkva slavi kao Bogojavljenje.

Predanje dalje navodi da je Jovan ubijen zbog klevete Irodijade, žene cara Iroda. Inače rođeng brata njenog, tada još uvek živog supruga Filipa. Navodno je Jovan javno komentarisao tu bruku da se uda za svog devera, pa se Irodijada dosetila svojevrsne prevare… Da bi ubedila cara Iroda da pogubi Jovana, Irodijadina ćerka po imenu Saloma, koja je bila izvrsna plesačica, trebalo je da svojim plesom očara cara i da od njega zauzvrat traži glavu Jovana Preteče i Krstitelja.

Nedugo nakon toga je i pogubljen, a njegovo telo su potom preuzeli njegovi učenici i dostojno ga sahranili.

Kog datuma je Sveti Jovan?

Treba napomenuti da Sveti Jovan spada u red nepokretnih praznika. Srpska pravoslavna crkva obeležava Jovanjdan 20. januara svake godine, a ostale Crkve, koje poštuju novi kalendar ga praznuju 13 dana ranije, odnosno 7. januara.

Kada je u pitanju Grčka pravoslavna crkva, koja ne poštuje ni julijanski, ni gregroijanski kalendar, već onaj koji je korišćenju prilagodio srpski naučnik Milutin Milanković, ona praznuje Svetog Jovana takođe 7. januara.

Da li je Sveti Jovan slava posna ili mrsna?

Tradicionalno je Sveti Jovan mrsna slava. Međutim, kao i za sve ostale slave koje su primarno mrsne, važi pravilo da se proslavljaju uz posnu trpezu ukoliko padaju u dane posta, odnosno u sredu ili u petak.

Različita su tumačenja toga na kom se mestu po broju slavara u Srbiji nalazi Jovanjdan, ali je sasvim sigurno da su brojne porodice koje ovog Sveca slave kao svog zaštitnika.

Budući da je poznata teorija da polovina Srba slave Svetog Nikolu, a druga polovina Svetog Jovana, pomislilo bi se da je slava Sveti Jovan na prvom ili drugom mestu po broju slavara. Međutim, kako nema preciznih podataka, najčešće se smatra da je na trećem ili četvrtom mestu, uzevši u obzir da veliki broj porodica slave i Sabor Svetog Arhangela Migaila, odnosno Aranđelovdan i Đurđevdan.

Zanimljivosti o Svetom Jovanu

• Post i krštenje su danas vrlo važni segmenti pravoslavne vere. A za njihovo uvođenje u upotrebu zaslužan je upravo Sveti Jovan Preteča i Krstitelj, koji je u Judejskoj pustinji živeo na strogom postu i koji j prvi krštavao ljude u reci Jordan.
• Jahja ibn Zakarija, odnosno Jahja sin Zaharija je prorok poštovan u islamu.
• Rođaci i prijatelji koji su se okupili kako bi dali ime Zaharijevom i Jelisavetinom sinu, izrazili su željuda mu daju ime Zaharije. Međutim, njegova majka je rekla da će se zvati Johanan, odnosno Jovan, sa čime se saglasio i njegov otac.
• Sveti Jovan zaštitnik je ostrva Malte, ali i Jordana i drugih gradova.
• Osim pevača i muzičara, smatra se da je Sveti Jovan Preteča i Krstitelj i zaštitnik krznara i kožara, zatim krojača i gostioničara, kao i osuđenika na smrt i zatvorenika, te obolelih od epilepsije i krštenih ljudi.